Күөл уонна өрүс балыктарын хатылааһын
Харлампьева Варвара Александровна,
воспитатель,
МБОУ Детский сад “Кэскил”,
Республика Саха (Якутия), Вилюйский улус, с. Хампа
Группата: бэлэмнэнии белех
Дьарык ыытыллар керуцэ: интегрированный
О5о улэлиир керуцэ: группанан, биирдиилээн
Сыала: о5олорго куел уонна ерус балыктарын хатыылааьын, уерэтии.
Ньымалар:
- Кердерер-балык, муцха ойуулара, сордоц, собо, хатыыс балыктары кердеруу
- Мультимедийнай -видео
- Литературнай-таабырын,
- Музыкальнай-ырыа, физминутка
Туттуллар матырыйаал-ИКТ, пазл
Иитэр-уерэтэр соруктара:
- Куел уонна ерус балыгын ааттарын, ханна уескууллэрин хатылааьын, санааьын
- Былыр сахалар мунханан балыктыыллара диэн ейдебулу ицэрии
- Сахалыы, нууччалыы, собо, хатыыс, сордоц тыллары билиьиннэрии (чицэтии)
- Хас да чаастартан балык ойуутун таьаарыы.
Сайыннарар:
О5о толкуйдуур дьо5урун, билиэн – керуен ба5атын, ейун-санаатын, бол5омтолоох буолуутун, памятын сайыннарыы.
Тылы сайыннарыы: Собо, хатыыс, сордоц, осетр, щука, карась, мунха,
Бэлэмнэнии улэ: балыктары хатылааьын, ерус уонна куел туьунан сэьэргэьии.
Дьарык хаамыыта
1 этап Тэрээьин чааьа
-Утуе кунунэн! О5олоор эьиги улааттаххытына а5аларгыт, убайдаргыт. курдук куустээх, хорсун, эрчимнээх, буолуоххутун ба5ара5ыт да? Еруутун бэйэ-бэйэ5итигэр кемелеьен, ейеьен.
-О5олоор, этин эрэ, сэтинньи ый туох ыйай? (Байанай)
-Самай сеп, сэтинньи ый-Байанай ыйа диэн ааттанар. Бу ыйга булчуттар ыраах бултуу-алтыы бараллар эбит.
– Кимнээх эьээлэрэ, убайдара, а5алара мунхалаабыттарай? Бултаабыттарай?
-Дьарыкпытын са5алыахпыт иннинэ бастаан тылбытын эрчийиэххэ эрэ:
- «Хачыал» Айах аьа5ас. Тыл хачыал курдук уеьээ уоьу, онтон аллараа уоьу таарыйар.
- «Массыына туннугун сууйабыт» мичээрдиибит, тииспитин кердеребут уонна тылбыт тебетунэн уна-ханас сууйабыт. (8та)
- «Дудочка» Айах сабыылаах. Уоспутун чорботон урэбит. «Ду-ду-ду»
-Олус учугэй, маладьыастар!
Ситуация биэрии, таабырын таайтарыы.
-О5олоор билигин таабырынна таайыахха эрэ:
Кынаттаах да кеппет,
Айахтаах да сацарбат баар уьу. (балык)
– Маладьыастар, кини ерускэ уонна куелгэ уескуур о5олоор. (Хартыына кердеруу)
2 этап Теманы кытта улэ.
-Бугун биьиги ерус уонна куел балыктар тустарынан хатылыахпыт
-О5олоор, ханнык балыктары билэ5ит?
-Собо куел балыга буолар. То5о диэтэххэ собо тас керуцэ орускэ барсыбат, балык тугунан аьыыр эбитий? (аьыыр аьа атын. Кини отунан, чиэрбэнэн аьылыктаналлар). Сууругэ суох сиргэ сылдьар
-. Онтон сордоц, хатыыс ерус балыктара буолаллар. Кинилэр тас керуцнэрэ атын, сууруктээх сиргэ анаммыт, астара эмиэ атын. Кинилэр балык, уен-кейуур, ууга туспут сир харамайдарынан аьылыктаналлар.
Оонньуу Биир сыыьаны бул» диэн ооньууну оонньуохпут:
– Бол5ойон экраны керебут уонна биир сыыьаны булабыт, то5отун быьаарабыт.
-Саьыл. То5о? Кини тыа кыыла буолар.
–Балык. То5о? Кини уу харамайа буолар. Маладьыастар!
-Былыыр сахалар мунханан балыктыыллар эбит.
Видео керуу.
-О5олоор, билигин биьиги мунхалааьын туьунан кылгастык видео керуехпут.
-Дьэ эрэ о5олоор, биьиги эмиэ билигин мунхалыахпыт балык тутуохпут.
-Маладьыастар, о5олоор!
3 этап Теманы арыйыы
– Оҕолор, эһиги ханнык аһаҕас дорҕооннору билэҕитий? Оҕолортон күүтүллэр эппиэт: а,о, у, и,э, ы, ү,ө.
Оонньуу “Таай, ханнык дорҕоону эппиппин”
– Оҕолор, эһиги болҕомтолоох буоллаххытына, мин уоһум хамсыырынан ханнык дорҕоону эппиппин таайыахтааххыт.(а, о, у, и, ы, э, ү,ө)
– Көрүн оҕолор быалар сыталлар. (Быалар) Хайдах быаларый? (Биирэ уһун, биирэ кылгас)
– Бу быалар курдук аһаҕас дорҕооннор уһун уонна кылгас буолаллар.
Оонньуу «Ытыс» Кылгас аhа5ас дор5оонно биир ытыспытын тыаьатабыт, уhун аhа5ас дорҕоонно икки ытыспытын таьынабыт.
а-аа, о-оо,ы-ыы,э-ээ, и-ии,у-уу. (онтон тоттору оноробут)
– Олус учугэй! Сал5ыы барабыт.
Оонньуу «Балыкта уруьуйдаа»
– Билигин биьиги песокка балык уруьуйдуохпун. Ким хайдах балык уруьуйдуурун керуехпут.
-Олус учугэй балыктары уруьуйдаабыккыт. Маладьыастар!
Сынньалац (физминутка)
-Чээрэ о5олоор, кыратык сынньанан ылыахха эрэ. Бары бииргэ туран уцкулуе5ун.
4 этап Остуол оонньуута
-Билигин биьиги о5олоор, балык тас керуцун тоьо ейдеебуккутун билэ-кере таарыйа хартыына хомуйуохпут.
-О5олоор, балыкпыт хас чааска арахсыбытый? Бары тэццэ аа5ыаххайын эрэ. Чэ эрэ, ким балык ойуутун тургэнник хомуйар эбитий.
-О5олоор, билигин мин эьиэхэ балыктарбыт аатын нууччалыы сацаран иьиттиннэриэм. Эьиги тэццэ хатылаьан иьээрин.
-Собо диэн нууччалыыта карась
Сордоц диэн щука
Хатыыс диэн осетр
– чэйин эрэ оголор ааттаабыт балыктарбытын суьуеххэ арааран хатылыагын:
Собо- хаста уктэнним?
Сордоц- хаста ыстанным?
Хатыыс – Хаста таьынным?
-Маладьыастар! Олус учугэй
5 этап Тумук
-О5олоор, биьиги ханнык балыктары бугун хатылаатыбытый?
-Кинилэр ханна уескууллэр эбитий? (куел, ерус)
-О5олоор, бугуццу дьарыкка эьиги туох сацаны биллигит? (Мунха, балыктар керуннэрин)
-Бугун эьиги бары олус учугэйдик улэлээтигит, манан дьарыкпыт тумуктэнэр. Маладьыастар!
