“Бүтэһик чуораан” кылаас чааһын сценарийа

Петрова Акулина Николаевна,
учитель якутского языка,
МБОУ “Вилюйская СОШ №3 им. Героя Советского Союза Н. С. Степанова”,
Республика Саха (Якутия), Вилюйский улус, г. Вилюйск

Бастакы ыытааччы:

Алтан чуораан дьону үөрдэн

Айхаллыырдыы чугдаарар,

Алгыс этэн, дьолу түстээн

Дууһабытын долгутар

Иккис ыытааччы:

• Үүммүт үтүө күнүнэн күндү үөрэнээччилэр, учууталлар уонна төрөппүттэр! ”Бүтэһик чуорааҥҥа” аналлаах кылааспыт чааһын саҕалыырбытын көҥүллээҥ.

Бастакы ыытааччы: Дохсун ытыс тыаһынан көрсүөҕүҥ биһиги быйылгы выпускниктарбытын:

1._________________________________________________________________

2._________________________________________________________________

3._________________________________________________________________

4._________________________________________________________________

Иккис ыытааччы:

• Бу тураллар биһиги иннибитигэр бүгүҥҥү күн буруйдаахтара. Тобуллаҕас өйдөөх, билиигэ-көрүүгэ тардыһыылаах, инникигэ дьулуурдаах ___ туруйа уолаттар, ____ кындыа кыталык кыргыттар.

Бастакы ыытааччы:

• Күндү выпускниктар! Аан маҥнайгы чуорааҥҥыт эһигини билии дойдутугар ыҥырбыта, оттон бүгүҥҥү чуорааҥҥыт олох киэҥ аартыгар ыҥырар. (чуораан тыаһаталлар)

Иккис ыытааччы:

• Күндү доҕоттоор! Ахтан-санаан ааһыаҕыҥ, биһиги оҕолорбут хайдах курдук кырачаан этилэрий?!

Бастакы ыытааччы:

• Оҕолорбут _______ сыллаахха аан бастаан күн сирин көрбүттэрэ.

(оҕолор маҥнайгы кылааска киирбит хаартыскалара көстөр. Учууталлар хаартыскаҕа ким турарын таайаллар).

Иккис ыытааччы:

• Кырачааннарбыт 2-3 саастарын туолан, оҕо саадын иитиллээччилэрэ буолбуттара.

Бастакы ыытааччы:

• Кырачаан бэйэлэрэ боччумуран, үгүс-элбэх ырыа-хоһоон билэн, сэттэ саастарын туолан, олус долгуйан, аан бастаан оскуола боруогун атыллаан-үөрэнээччи үрдүк аатын сүкпүттэрэ. Ол кэмтэн номнуо 11 сыл ааһа оҕуста.

Иккис ыытааччы:

Элэс гынан аастылар

Остуоруйа тэтиминэн

Уон биир сыллаах үөрэххит

Өйдүүр-саныыр буолуохтааххыт

Хайдах курдук үөрэн-көтөн,

Дьоҥҥутунуун сиэттиһэн

Сибэкки дьөрбөтө тутуурдаах

Окуолаҕа киирбиккитин

Бастакы ыытааччы:

Көрсүбүтэ эһигини

Ийэлии эйэҕэс мичээрдээх,

Сытыары-сымнаҕас майгылаах,

Букубаар, харандаас тутуурдаах,

Сүрэҕин сылааһын кытары

Түөрт сыллаах сыралаах үлэнэн

Сырдыкка, кэрэҕэ угуйбут

Бастакы учуутал барахсан.

Иккис ыытааччы:

• Тыл бэриллэр оҕолор күндү киһилэригэр, А-тан, Б-тан саҕалаан ааҕарга-суруйарга үөрэппит маҥнайгы учууталларыгар _____________.

Бастакы ыытааччы:

• Оҕолорбут улаатан, алын сүһүөҕү бүтэрэн, орто сүһүөх үөрэнээччилэрэ буолбуттара. Кинилэргэ баар буола түспүтэ саҥа кылаас салайааччыта, атынтан-атын учуутал, араас предметтэр, интэриэһинэй уруоктар, үгүс тэрээһиннэр, тыҥааһыннаах күрэхтэһиилэр, ситиһиилэр…

Иккис ыытааччы:

• Тыл бэриллэр кылаас салайааччытыгар _________________________.

(үөрэххэ үрдүк ситиһиилээх, ону тэҥэ кылаас уонна оскуола олоҕор көхтөөх кыттыыны ылбыт оҕолоругар грамоталары туттарар).

Бастакы ыытааччы:

• Тыл бэриллэр биһиги тапталлаах, күндү учууталларбытыгар. (учууталлар бэйэлэрин анал истипиэндьийэлэрин туттараллар. Оҕолор учууталларга бэйэлэрин сэмэй бэлэхтэрин туттарараллар).

Иккис ыытааччы:

• Учуутал үөрэтэр оҕотун ыраахтан көрөн билэр, куолаһын да истэн араарар кыахтаах. Оҕолорбут кыра эрдэҕинээҕи хаартыскаларын көрөн биллибиппит. Аны ким куолаһа буоларын таайыахпыт. 7 сыл тухары ким куолаһын аҕыйахта истибиттэрин, ким куолаһынчопчу билэллэрин билиэхпит. Хайа оҕо саҥарарын учууталлар таайыахтара.

(Аудиозапись тыаһыыр. Оҕолор учууталларга анаан учуутал туһунан хоһоону эрдэттэн уһуллубут аудизаписька ааҕаллар).

Бастакы ыытааччы:

• Киһи ардыгар олоххо буолбут түгэннэрин умнан кэбиһэр. Хата, дьолго билиҥҥи үйэҕэ араас ньыма элбэх.

Иккис ыытааччы:

• Оскуолатааҕы сыллар хаһан да умнуллубаттарын курдук биһиги выпускниктарга уонна учууталларга “Капсула времени” бэлэмнээтибит.

Бастакы ыытааччы:

• Бу капсулабыт 5 сылынан арыллар.

Иккис ыытааччы:

• Оҕолортон уонна учууталлартан өйдүү-саныы сылдьарга саамай өйдөөн хаалбыт түгэҥҥитин суруйаргытыгар көрдөһөбүт.

Бастакы ыытааччы:

Үөрэх үрдүк чыпчаалыгар

Сирдээн-сиэтэн илдьибит,

Билии-көрүү аартыгар

Көнө суолу ыйан биэрбит

Убаастыыр учууталларбытыгар,

Үтүө сүбэһиттэрбитигэр

Махтал тылларын аныырбытын көҥүллээҥ!

(Видеоролик көстөр. Оҕолор учууталларга анаан устубут эдҕэрдэ видеолара)

Иккис ыытааччы:

• Тыл бэриллэр убаастабыллаах төрөппүттэрбитигэр ………………..

(Махтал суруктары туттараллар)

Бастакы ыытааччы:

Тирээн кэллэ бу бүгүн

Үөрэх – билии иҥэрбит

Сылаас дьиэҕит кэриэтэ

Күндү буолбут эһиэхэ

Ойор күннээх оҕо сааскыт

Умнуллубат биһигэ

Оскуолалыын арахсар

Долгутуулаах түгэҥҥит

Иккис ыытааччы:

• Күндү выпускниктар! Бүгүн эһигини ийэни, аҕаны солбуйбут тапталлаах учууталларгытын кытта быраһаайдаһар күҥҥүт үүннэ.

Бастакы ыытааччы:

• 11 сыл тухары үөрэппит оҕолорбут, выпускниктарбыт үтүө-мааны тылларын истиэҕиҥ.

Иккис ыытааччы:

• Көрүҥ эрэ, олус кыраһыабай, дьэрэкээн өҥнөөх ленталары. Бу эһиги оскуолаҕытын, учууталларгытын кытта ситимниир ыра санааҕыт. Маны выпускниктар, бэйэҕитин кытта илдьэ барыаххыт.

Бастакы ыытааччы:

• Сыл-хонук ааһара түргэн дииллэрэ чахчы. Бу бэҕэһээ эрэ кып-кыра, мэник-тэник бэйэлэрэ билигин көрөргүт курдук элбэх билиилээх, үтүө-мааны ыччаттар буола үүннүлэр.

Иккис ыытааччы:

• Бүгүн тапталлаах оскуолаҕытын, учууталларгытын кытта арахсар түгэҥҥит тиийэн кэллэ. Хаһан эрэ, бу лентаҕытын көрөн санаан кэлиэххит оҕо сааскытын, үөрэппит учууталларгытын, үөрэммит оскуолаҕытын.

Бастакы ыытааччы:

• Лентаны быһар долгутуулаах түгэммит тиийэн кэллэ. Оҕолорбутун олох киэҥ аартыгар атаарыаҕыҥ доҕоттоор!

(Оҕолор ленталарын биир өттүн учууталларга туттараллар уонна баҕа санааларын этэллэр, биир өттүн бэйэлэрэ туталлар. Учууталлар бу ленталары кырыйаллар)

Иккис ыытааччы:

Үөрүүнэн-көтүүнэн толору

Үөрэммит оскуолам быраһаай,

Лыҥкынас чуораанчык аргыстаах

Оҕо саас сыллара быраһаай!

(«Быраһаай оскуолам » ырыаны оҕолор ыллыыллар)

Бастакы ыытааччы:

Олоххут бастакы үктэлин

Оскуолаҕытын умнумаҥ,

Киэҥ суолга сирдээбит

Кэрэ-дьону учууталлары.

Иккис ыытааччы:

Араас үөрэх кыһатын

Үчүгэйдик түмүктээн

Үлэһит үтүөтэ дэтэн,

Үлэ үөрүүтүн билээриҥ,

Кэскиллээҕи кэрэхсээҥ,

Ыллыктааҕы ырыҥалааҥ,

Санаабыккытын саргылааҥ

Диэн алгыспытын аныыбыт.

Бастакы ыытааччы:

• Манан Бүтэһик чуорааҥҥа аналлаах кылааспыт чааһын түмүктүүбүт.

Иккис ыытааччы:

• Көрсүөххэ диэри! (чуораан тыаһаталлар)

Бастакы ыытааччы:

• Күндү выпускниктар, учууталлар, төрөппүттэр! Бырыгытын хаартыскаҕа түһүүгэ ыҥырабыт!