3-4 кылаас оҕолоругар кылаас чааhын хаамыыта «Бары биир санаанан»

Сивцева Нюргуяна Прокопьевна,
учитель начальных классов,
МБОУ “Сыланская СОШ имени профессора Г. П. Башарина”,
Республика Саха (Якутия), Чурапчинский улус, с. Усун-Кюель

Ыытыллар кэмэ:

Сыал-соруга: Оҕо дьарык нөҥүө бэриллибит теманы толкуйдуу үөрэниитэ; тулалыыр эйгэтигэр болҕомтолоох, ылар билиитин  сөптөөхтүк иҥэриитин чиҥэтии, сиэрдээх буоларга иитии.

Үөрэтэр сыаннаһа: Кылаас иһигэр түмсүүлээх, убаастабыллаах, тулалыыр эйгэҕэ  болҕомтолоох, бэйэ-бэйэ5э харыстабыллаах буолууну иҥэрии, биир сомоҕо буолуу, бэйэ-бэйэҕэ көмөлөһүү.

Ыытыллар бириэмэтэ: 20 мүнүүтэ.

Дьарык хаамыыта: Кэпсэтии, видеоролигы көрүү, бииргэ улэлээһин.

Дьарык сатабыла: Оҕо дьарыкка истибит информациятын илдьиритэн өйдөөн, ырытан бэйэ санаатын тиэрдиитэ, ырытыыта, көмөлөөх буолуу өйдөбүлүн билиитэ, бэриллибит сорудаҕы толоруу.

Дьарыкка туттуллар: презентация, виедоматериал, опыт оҥорор мал.

Дьарык тутулун сценарийа

I чааһа. Киирии (оҕолор киирэн иһэн учууталы кытта эҕэрдэлэһэллэр)

Хас бэнидиэнньик ахсын ыытыллар дьоһуннааҕы кэпсэтиибитин саҕалыаххайын.

II чааьа. Сүрүн чаас

Билигин видеоролик көрөргө ыҥырабын. ( Слайд №2. Видеоролигы көрүү, 1 мүн.)

-Тугу өйдөөн көрдүгүт? (Оҕолору кытта санаа атастаһыы, оҕолор санааларын истии)

-Бу видеоҕа ким көмөлөстөй, хайдах көмөлөстүлэр?

-Биир оҕо көмөлөстө дуо? (оҕолортон ыйытабын)

-Тоҕо көмөлөстүлэр?

-Онтон атын оҕолор туох диэн санаалаахтрын истиэххэйин (оскуола араас саастаах оҕолоро видеоролигы көрөн баран туох санааҕа кэлбиттэрин үллэстэллэр) (Слайд № 3)

-Ол аата бүгүн ханнык тема тула кэпсэтэрбит буолуой? Толкуйдаан эрэ, бу дуоскаҕа баар тыллары туһаныахпытын сөп.

(Бары бииргэ көмөлөөн диэн темаҕа тахсыахтаахтар. Ол тахсалларыгар дуоскаҕа баар тыллары холбоон көмөлөһүннэриэхтэрин сөп.)

Ол аата бугуҥҥу дьоһуннааҕы кэпсэтиибит “Бары бииргэ көмөлөөн” диэн. (Слайд № 4)

– Оҕолор ханнык үтүө хаачыстыбалара көһүннүлэрий? (Оҕолор бэйэлэрин санааларын этэллэр). Маладьыастар,  оҕолоор.  Киһи үчүгэй өрүтүн билэр эбиккит.

Дуосканы болҕойун эрэ, манна тыллар бэриллибиттэр. Бу тыллартан мөкү өрүтү көрдөрөр тыллар ханныктарый? (Оҕолор ааттыыллар). Бу тыллар суох буолалларыгар кыһаныахтаахпыт. (Слайд №5)

Бу үс тылы болҕойон көрөбүт. (Биирдии тылы биирдии оҕоҕо аахтарабын.)

Кыһамньылаах-тугу эрэ кичэйэн оҥорор, кими-тугу эмэ көрүү-харайыы, ким -туох эмэ туһугар кыһаллыы.

Үтүө санаалаах – дьоҥҥо чугас, үчүгэй киһилии майгылаах

Амарах быһыы – киһиэхэ үчүгэйи эрэ саныыр, оҥорор, үтүө аһыныгас санаалаах.

Бу маннык хаачыстыбалаах дьон биһиги ортобутугар олус элбэхтэр. Кинилэр күн ахсын үтүө дьыаланы оҥорорго дьулуһаллар. Ол оннук биир киһинэн  Антон Васильев буолар. Кини үтүө  быһыы туһунан бэйэтин санаатын бүгүҥҥү дьоһуннааҕы кэпсэтиибитигэр анаан ыыппыт ыҥырыытын истиэххэйин. (Экранна Антон Васильев көстөр) (Слайд №9)

-Бу Антон Васильев волонтер. Кини Дьокуускай куорат уулуссалара ыраас буолалларыгар кыһаллар, кыамматтарга, элбэх оҕолоохторго көмөлөһөр уонна эдэр ыччакка үтүө холобур буолар.

Волонтер диэн тылы истибиккит дуо? Кини бэйэтин ис санаатыттан, туох да төлөбүрэ-манньата суох, уопсай дьыаланан дьарыктанар киһи. 
Волонтердар кырдьаҕастарга-кыамматтарга көмөлөһөллөр, сүппүт дьону көрдүүллэр, бэйдиэ барбыт ыттары көрөллөр-харайаллар, уулуссалары ыраастыыллар, айылҕаны харыстыыллар. Ол аата бу дьон дойдулара тупсарыгар, дьон олоҕо чэпчииригэр кыһаллаллар. Аан дойду урдунэн волонтердар этэрээттэрэ элбэхтэр. Манна биир санаалаах үтүө дьон мустан кыамматтарга, көмөҕө наадыйааччыларга күн ахсын бэйэлэрин көмөлөрүн аныыллар. Олор истэригэр “Кыайыы волонтердара” бааллар. (Слайд №10)

Дойду историятыгар 1941 -1945 сыллаахха ханнык быһылаан буолбутай? (оҕолорго ыйытыы). Кыайыы волонтердара аҕа дойду улуу сэриитин кыттыылаахтарыгар көмөлөһөллөр, историяҕа буолан ааспыт быһыыны –майгыны кэлэр көлүөнэ умнубатын туһугар элбэҕи үлэлииллэр,араас акциялары ыыталлар. Бессмертный полк уонна свеча Памяти истибиккит буолуо. Бу тэрээһиннэр ыытыллалларыгар Кыайыы волотенадара тэрийэр үлэни ыыталлар. (Слайд)Эьиги манна көрөҕүт “Доруобуйа харыстабылын волонтердарын” .(Слайд №11)

Кинилэр оскуолаларга уонна араас үөрэх тэрилтэлэригэ бастакы көмөнү оҥорууга, привикалааһыҥҥа, дьон доруобуйатын көрөргө истэргэ акциялары ыыталлар. Ону таһынан лааҕыр, санаторий оҕолоругар дьарыктары ыыталлар. Бары биир санаанан дьон туһугар үлэлииллэр.

Дьон көмөтүн туһунан туох саҥаны биллигит? (Учуутал оҕолорун кытта кэпсэтэр, санаа атастаһар) (О5олор санааларын биир биир этэллэр)

ТҮМҮК

(12 мүн.)

УЧУУТАЛ: Оҕолоор, киһи өйө-санаата диэн олус улахан күүстээх. Киһи өйүн-санаатын күүһүнэн, бары бииргэ бэйэ-бэйэбитигэр көмөлөһөн олохпут тупсарыгар түмсүүлээх буолуохтаахпыт.

Экранна биэс өҥ көстөр, хас биирдии өҥ киһи учугэй хаачыстабын бэлиэтиир. (Слайд №12)

Кыһыл өҥ – хорсун санаа

Маҥан өҥ- үтүө санаа

От күөҕэ өҥ – аламаҕай (отзывчивый)

Араҥас өҥ – кыһамньылаах (заботливый)

Халлаан күөҕэ – сэмэй (скромный)

УЧУУТАЛ: Эһиги дьоннорго ханнык хаачыстыба ордук элбэх буолуон баҕараҕыт? Биир өҥү талаҕыт. (Оҕолор толкуйдууллар)

(остуолга биэс стакан ууруллар, ол стакан иһигэр эрдэ бэлэмнэммит булкаһык кутуллар. Ким ханнык өҥү талбытынан ол өҥ үллэн тахсар гына сода куталлар)

УЧУУТАЛ: Көрүҥ эрэ,оҕолоор үтүө өрүттэрбит бу курдук үксүү, үллэ турдуннар диэн баҕарыаххайын. Дьиэҕэ сорудахха эһиги сыл устата үтүө дьыала оҥорорго дьулуһун диэн ыҥырабын. Уонна ол үлэҕитин бу курдук былааннаан бэйэҕитигэр бэлиэтэниэххитин сөп.

УЧУУТАЛ: Бары бииргэ көмөлөөн ханнык үтүө дьыалалары оҥоруоххутун сөбүй? (оҕолор эппиэттииллэр) (Слайд №13)

Маладьыастар. Билигин бары бииргэ сынньана таарыйа хамсаныахпыт. (Видеоролик. Бииргэ үҥкүүлүүбүт) Слайд №14

(Рефлексия)

-Бүгүҥҥү кэпсэтииттэн туох саҥаны биллигит?

-Ордук тугу сөбүлээтигит?

-Тугу өйдөөбөтүгүт?

Туох санааҕа кэллигит?

(О5олор санааларын биир биир этэллэр)

Үтүө санаа киһиэхэ хаһан да сүтүө суохтааҕын умнумаарын. Бары бииргэ көмөлөөн үтүө дьыаланы оҥоруохха диэн ыҥырабын.

Көрсүөххэ диэри!